Na łamach Eurpean Heart Jurnal ukazał się interesujący artykuł Kolandaivelu i wsp. poświęcony nieodpowiedniej współpracy pacjentów. Przy tej okazji autorzy pracy popierają zmianę terminologii i zaprzestanie używania określenia “non-compliance” – mającego ich zdaniem konotacje paternalistyczne (nieprzestrzeganie zaleceń lekarzy) i zastąpienie go określeniem “non-adherence” mającym odzwierciedlać współpracę pomiędzy lekarzem a chorym.
Warto zauważyć, że współcześnie ogromne zasoby finansowe przeznacza się na opracowanie nowych leków a nie pracuje się nad poprawą współpracy chorych pomimo, iż zjawisko „non-adherence” przyczynia się do setek tysięcy zgonów i niepotrzebnych wydatków na opiekę zdrowotną.
Problem ma zdaniem autorów charakter globalny. W USA w rejestrze PREMIER nawet po ostrym zawale serca tylko 66% chorych przyjmowało kluczowe leki. W rejestrze EFFECT prowadzonym w Ontario w ciągu 120 dni od zawału recepty realizowało tylko 78% chorych. W rejestrach CRUSADE i ACTION w ciągu 3 miesięcy od zawału odsetek ten wynosił 72%.
W obserwacji odległej wyniki są jeszcze gorsze. W bazie danych Ontario przyjmowania zalecanych leków w perspektywie 2-letniej przestrzegało zaledwie 40%, 36%, oraz 25% ze 150 000 chorych odpowiednio po ostrym incydencie, w prewencji wtórnej i pierwotnej. Co istotne, wykazano, że brak właściwej współpracy związany jest ze wzrostem śmiertelności, a bezwzględne różnice w liczbie zgonów są czasem większe od korzyści związanych z wdrażaniem nowych leków.
W PREMIER iloraz hazardu dla przerwania leczenia w porównaniu z jego kontynuacją wynosił od 1.82 (95% CI: 1.09–3.03) dla aspiryny do 2.86 (9 5% CI: 1.47–5.55) dla statyn. Bezwzględna śmiertelność u osób, które przerwały przyjmowanie wszystkich leków była 5-krotnie wyższa (wzrastała z 2.3 do 11.5%). W badaniu z użyciem stentów uwalniających leki, co siódmy chory przerywał stosowanie tienopirydyn w ciągu miesiąca, co było skorelowane z 9-krotnym wzrostem śmiertelności. W innym badaniu niezrealizowanie recepty na klopidogrel po wypisie wiązało się z niemal dwukrotnym wzrostem ryzyka zgonu lub zawału serca.
Wśród czynników wpływających na gorszą współpracę chorych wymienia się działania niepożądane leków i złożony sposób dawkowania. W tym kontekście tabletki wieloskładnikowe mogą poprawić łatwość dawkowania, z drugiej jednak strony nieprzestrzeganie zaleceń przyjmowania jednego z wielu zleconych leków wydaje się mniejszym niebezpieczeństwem niż nieprzyjmowanie pojedynczej, wieloskładnikowej tabletki – to ostatnie pozbawia bowiem chorego jakiejkolwiek terapii. Jest to problem istotny, bowiem zarówno w badnaiu UMPIRE jak i The Indian Polycap Study (TIPS), niemal 15% chorych przerwało leczenie preparatem wieloskładnikowym.
Na współpracę wpływają także czynniki ekonomiczne, takie jak refundacja leków. Przewidywanie i zapobieganie zjawisku non-adherence jest trudne. Wśród innowacyjnych metod znajdują się między innymi aplikacje mobilne na telefony komórkowe.
Opracowane na podstawie: European Heart Journal / 29 września 2014
Magdalena Lipczyńska
Kumaran Kolandaivelu i wsp. Non-adherence to cardiovascular medications, LINK: Eur Heart J 2014 online
