Współczesna medycyna coraz częściej koncentruje się na terminie „adherence” – rozumianym jako stosowanie się pacjenta do zaleceń terapeutycznych, które obejmują zarówno przestrzeganie zaleceń lekarskich, systematyczność w przyjmowaniu leków, jak i aktywne uczestnictwo chorego w procesie leczenia. Adherence jest kluczowym czynnikiem w terapii chorób przewlekłych, w tym schorzeń układu krążenia, które są odpowiedzialne za ponad 35% wszystkich zgonów w Polsce[1]. Wymagają one szczególnej uwagi w kontekście zagadnienia adherence, ponieważ nieprzestrzeganie zaleceń lekarskich w przypadku tych schorzeń może prowadzić do poważnych konsekwencji, takich jak zawał serca, udar mózgu czy niewydolność serca. Długoterminowe terapie farmakologiczne, choć skuteczne, wymagają od pacjentów wytrwałości i dyscypliny w ich stosowaniu, co często stanowi wyzwanie, szczególnie w przypadku braku objawów chorobowych.
Adherence a wytrwałość terapeutyczna
Termin adherence oznacza nie tylko mechaniczne przyjmowanie przepisanych leków, ale – tak naprawdę – pełne zaangażowanie pacjenta w proces leczenia. W praktyce obejmuje to współpracę z lekarzem w wyborze odpowiedniej terapii, systematyczne przyjmowanie leków, przestrzeganie zaleceń dotyczących diety i aktywności fizycznej, a także regularne monitorowanie kluczowych parametrów zdrowotnych, takich jak ciśnienie krwi czy poziom cholesterolu. Badania pokazują, że pacjenci, którzy aktywnie uczestniczą w swoim leczeniu, mają większe szanse na osiągnięcie pozytywnych wyników zdrowotnych.[2]
Społeczne i systemowe konsekwencje zaniedbań
Niestosowanie się do zaleceń lekarskich, znane w literaturze przedmiotu pod nazwą non-adherence, stanowi poważne wyzwanie zarówno dla zdrowia jednostki, jak i dla całych systemów opieki zdrowotnej.
W samej Europie każdego roku z powodu non-adherence umiera około 200 tysięcy osób![3]
To niepokojące zjawisko podkreślane jest przez międzynarodowe organizacje zdrowotne, takie jak Światowa Organizacja Zdrowia oraz Komisja Europejska, które apelują o zwiększenie świadomości na temat konieczności przestrzegania zaleceń terapeutycznych.
Wyzwania w komunikacji pacjent-lekarz
Podstawą dla zbudowania współodpowiedzialności w leczeniu jest efektywna komunikacja między lekarzem a pacjentem. Niestety, w praktyce często jest to wyzwanie. Pacjenci zgłaszają, że personel medyczny nie zawsze poświęca wystarczającą ilość czasu na omówienie planu leczenia, co prowadzi do niezrozumienia przez pacjentów istoty zaleceń terapeutycznych. Bywa, że sami pacjenci nie wyrażają zainteresowania swoim leczeniem albo czują zmęczenie terapią, która ma im towarzyszyć do końca życia. Często wynika to po prostu z niezrozumienia sytuacji i nieświadomości, że przestrzeganiem bądź nieprzestrzeganiem zaleceń lekarskich, mogą swój stan zdrowia zasadniczo poprawić lub pogorszyć.[4] To ogromnie zwiększa ryzyko pogorszenia stanu zdrowia pacjenta.
Edukacja i wsparcie dla pacjentów
Kluczowym elementem poprawy adherence jest edukacja pacjentów oraz wsparcie ze strony bliskich i personelu medycznego. Świadomy pacjent, który rozumie znaczenie przestrzegania zaleceń terapeutycznych, jest bardziej skłonny do ich systematycznego stosowania. Dla osób starszych, u których przestrzeganie zaleceń może być utrudnione z uwagi na wielochorobowość i skomplikowane schematy leczenia, nieoceniona jest pomoc ze strony rodziny.
Współodpowiedzialność w procesie leczniczym
W trosce o zdrowie i życie pacjentów, wszyscy – zarówno lekarze, jak i pacjenci – muszą być świadomi swojej roli w procesie leczenia. Przestrzeganie zaleceń terapeutycznych to nie tylko obowiązek, ale przede wszystkim inwestycja w zdrowie i długotrwałe dobre samopoczucie. Zrozumienie i wdrażanie zasad adherence w codziennym życiu może znacząco przyczynić się do poprawy zdrowia publicznego i zmniejszenia obciążenia systemu opieki zdrowotnej. Będziemy Wam o tym przypominać jeszcze nie raz!
[1] niewydolnosc-serca.pl
[2] World Health Organization „Adherence to Long-Term Therapies: Evidence for Action” 2003.
[3] Komisja Europejska „Zdrowie publiczne: Raporty na temat non-adherence”, ec.europa.eu
[4] gov.pl
