Niewydolność serca – warto wiedzieć!

Niewydolność serca to jedyne schorzenie kardiologiczne, w którym liczba chorych w ostatnich latach wzrasta.

• W Polsce na niewydolność serca cierpi około 700 000 chorych.

• W Europie – 15 milionów osób.

• W krajach uprzemysłowionych na niewydolność serca choruje od 2% do 3% ludności. Niewydolność serca występuje u 10-20% osób w wieku 70-80 lat.

• Niewydolność serca to ciężka choroba z bardzo złym rokowaniem.

• Niewydolność serca cechuje się dużą śmiertelnością, większą od wielu nowotworów np. raka piersi, czy raka prostaty.

• Połowa pacjentów z niewydolnością serca umiera w ciągu 4 lat od rozpoznania choroby.

Niewydolność serca generuje wysokie koszty dla systemu ochrony zdrowia

• Koszty ochrony zdrowia związane z niewydolnością serca są wysokie i średnio wynoszą

• 2-2,5% całkowitych wydatków na cele zdrowotne w krajach rozwiniętych.

• Koszty te są głównie wynikiem częstych i nieraz długotrwałych hospitalizacji, szczególnie wśród chorych na niewydolność serca w podeszłym wieku, u których występuje więcej chorób towarzyszących.

• Niewydolność serca odpowiada za 5% ostrych przyjęć do szpitala i występuje u co 10 hospitalizowanego pacjenta.

• Koszty hospitalizacji stanowią 60-70% łącznych wydatków związanych z niewydolnością serca.

Definicja

Niewydolność serca jest złożonym zespołem, w którym dochodzi do zaburzenia zdolności serca do pompowania krwi i do utrzymania przepływu krwi dostosowanego do zapotrzebowania organizmu.

Przyczyny

• Niewydolność serca może być wynikiem każdego strukturalnego lub czynnościowego uszkodzenia mięśnia serca.

• Najczęstszą przyczyną niewydolności serca w Polsce jest choroba wieńcowa.

Do innych przyczyn należą:

• nadciśnienie tętnicze,
• migotanie przedsionków,
• choroby lub uszkodzenie zastawek,
• kardiomiopatie (choroby samego mięśnia sercowego)
• wady serca wrodzone,
• zakażenie zastawek serca lub mięśnia sercowego,

Ogólnie szacuje się, że 70% przypadków niewydolności serca jest spowodowanych przez chorobę wieńcową, 10% przez choroby zastawek, 10% przez kardiomiopatie.

Czynnikami ryzyka, które sprzyjają wystąpieniu niewydolności serca to: palenie papierosów, podwyższone wartości cholesterolu, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca oraz wywiad rodzinny.

Niewydolność serca istotnie obniża jakość życia chorych

Na tle innych najczęściej spotykanych chorób przewlekłych, u chorych na niewydolność serca jakość życia jest obniżona w podobnym stopniu jak u pacjentów stale poddawanych hemodializie, cierpiących na depresję lub zapalenie wątroby. Upośledzenie jakości życia jest związane z objawami choroby i ich nasileniem, a także częstymi hospitalizacjami pacjentów.

Niewydolność serca jest najczęstsza przyczyną hospitalizacji u chorych powyżej 65 roku życia.

Objawy

• Głównymi objawami tego schorzenia jest duszność i zmęczenie; nietolerancja wysiłku fizycznego oraz zatrzymanie płynów w organizmie.

• Do innych nieswoistych objawów należą: zwiększona potrzeba oddawania moczu w nocy, słaby apetyt, uczucie pełności , dyskomfortu w brzuchu, zaparcia, zawroty głowy, utrata pamięci, splątanie.

• Niewydolność serca można podzielić na cztery klasy czynnościowe (skala NYHA) w zależności od ciężkości objawów.

Skala NYHA

Skala NYHA, stworzona przez Nowojorskie Towarzystwo Kardiologiczne (New York Heart Association), służąca do klasyfikacji ciężkości objawów niewydolności serca. Podzielone są one na poszczególne klasy:

I – chorzy bez ograniczenia aktywności fizycznej. Zwykła aktywność fizyczna nie powoduje zmęczenia, duszności, kołatania serca.
II – chorzy z niewielkim ograniczeniem aktywności fizycznej. Bez objawów w spoczynku. Objawy towarzyszą wysiłkowi fizycznemu.
III – chorzy ze znacznym ograniczeniem aktywności fizycznej, u których nawet najmniejszy wysiłek (mycie, ubieranie się) prowadzi do wystąpienia objawów. Objawy nie występują jednak w spoczynku.
IV – chorzy nie są w stanie wykonać żadnej aktywności fizycznej bez wystąpienia objawów. Objawy występują także w spoczynku, a każda najmniejsza aktywność prowadzi do nasilenia dyskomfortu.

Diagnostyka

U każdego chorego z niewydolnością serca należy zawsze ustalić etiologię. Diagnostyka rozpoczyna się od wywiadu chorobowego, badania przedmiotowego. Zwykle przeprowadza się dokładne badania: EKG, RTG klatki piersiowej, ECHO serca, morfologię krwi, stężenie BNP (peptyd natriuretyczny). W niektórych przypadkach niezbędne są dalsze badania, aby określić dlaczego pojawiło się schorzenie.

Leczenie

Obecnie dostępne możliwości leczenia przewlekłej niewydolności serca obejmują zmianę stylu życia, wysiłek fizyczny i trening wysiłkowy, leczenie farmakologiczne oraz wszczepianie specjalnych urządzeń i leczenie operacyjne. Jednakże wszyscy pacjenci z przewlekłą niewydolnością serca zazwyczaj otrzymują także leczenie farmakologiczne. Celem farmakoterapii w PNS jest zarówno zmniejszenie nasilenia objawów, jak i poprawa rokowania pacjentów. Niektóre z podstawowych leków stosowanych obecnie w leczeniu PNS obejmują:

• Leczenie objawów

• Leki moczopędne – zmniejszają ilość płynów w organizmie i pomagają zmniejszyć gromadzenie płynu wokół kostek i w płucach.

• Digoksyna – powoduje, że serce bije silniej i bardziej regularnie u pacjentów z prawidłowym, zatokowym rytmem serca.

Wydłużanie życia/zmniejszenie chorobowości

• Inhibitory enzymu konwertującego angiotensynę (ACE) pomagają sercu pompować więcej krwi i dodatkowo obniżają ciśnienie krwi.

• Beta blokery – zwalniają częstość rytmu serca i obniżają ciśnienie krwi. Wyniki badań klinicznych wskazują, że beta blokery zmniejszają nasilenie choroby i umieralność pacjentów z przewlekłą niewydolnością serca.

• Blokery receptora angiotensyny (BRA) – obniżają ciśnienie krwi; stosowane u pacjentów, którzy nie tolerują inhibitorów ACE.

• Antagoniści aldosteronu – zazwyczaj zastrzeżone dla pacjentów z umiarkowaną lub ciężką niewydolnością serca.

Wydłużanie życia / zmniejszenie chorobowości + Leczenie objawów

Podczas Kongresu Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego w ubiegłym roku ogłoszono wyniki największego w historii badania (badanie SHIFT), u chorych na przewlekłą niewydolność serca. Badanie wykazało, że dodanie iwabradyny (leku który zwalnia częstość akcji serca) do standardowego leczenia zmniejsza ryzyko zgonu i hospitalizacji z powodu niewydolności serca o ponad jedną czwartą. W tym roku ogłoszono wyniki kolejnych analiz badania SHIFT. Wykazano, że dodanie iwabradyny do standardowego leczenia wiązało się z blisko dwukrotną poprawą jakości życia (poprawa dotyczyła zarówno wskaźnika objawów klinicznych jak i wskaźnika obejmującego aspekty społeczne i kliniczne). Natomiast badanie echokardiograficzne wykazało, że u chorych leczonych iwabradyną poprawiły się wskaźniki funkcji lewej komory.

Profilaktyka

• Zdrowy tryb życia tj. właściwa dieta (pełnowartościowe posiłki, warzywa i owoce), unikanie używek, regularna aktywność fizyczna, badania profilaktyczne (ogólne i kardiologiczne), leczenie chorób sercowo-naczyniowych.

• Wczesne rozpoznanie choroby, prowadzenie odpowiedniego trybu życia i rozpoczęcie właściwego leczenia znacznie zwiększa szansę na przedłużenie życia chorego.

Zapytaj lekarza:

• o możliwości wykonania badań kardiologicznych i ogólnych. Pozwoli to na poznanie stanu Twojego zdrowia.

• o objawy, które Cię niepokoją. Mogą one świadczyć o ryzyku niewydolności serca, bądź rozwiniętej już chorobie.

• o poziom cholesterolu, cukru, wartość ciśnienia tętniczego krwi. Są to czynniki ryzyka wymagające leczenia w razie podwyższonych wartości.

• o dietę. Bardzo ważne jest prawidłowe odżywianie się w celu utrzymania prawidłowych wartości poziomu cholesterolu, cukru, ciśnienia tętniczego krwi. Należy ograniczyć ilość przyjmowanych płynów i soli kuchennej.

• o możliwości zwalczenia nałogu palenia tytoniu i ograniczenia spożycia alkoholu. Te używki przyczyniają się do powstawania zaburzeń serca.

• o ewentualne badania dodatkowe: EKG, ECHO, koronarografię. Pozwoli to na dokładniejsze określenie stanu Twojego serca.

• o stan zaawansowania choroby. Należy wiedzieć jak duży wysiłek fizyczny można wykonać w miarę bezpiecznie.

• o możliwość leczenia zabiegowego. o właściwości i skutki uboczne zapisywanych leków. Należy poinformować lekarza o wszystkich swoich, innych chorobach i dolegliwościach w celu dopasowania odpowiednich leków.

***

Piśmiennictwo:

Viamedica “Epidemia niewydolności serca – problem zdrowotny i społeczny starzejących się społeczeństw Polski i Europy”, praca zbiorowa.
Remme W.J., Swedberg K. Task Force for the Diagnosis and Treatment of Chronic Heart Failure, European Society of Cardiology.Guidelines for the diagnosis and treatment of chronic heart failure. Eur. Heart J. 2001; 22: 1527–1560.
Polskie Towarzystwo Kardiologiczne „Niewydolność serca- instrukcja dla pacjenta”[dostęp z dnia 08.09.11r. https://www.ptkardio.pl/Niewydolnosc_serca_instrukcja_dla_pacjenta-847
Swedberg K. i wsp. Rationale and design of a randomized, double-blind, placebo-controlled outcome trial of ivabradine in chronic heart failure: the Systolic Heart Failure Treatment with the If Inhibitor Ivabradine Trial (SHIFT). Eur J Heart Failure. Advance Access; opublikowano 5 listopada 2009 r.
European Society of Cardiology (ESC). Guidelines for the diagnosis and treatment of chronic heart failure: executive summary (update 2005). European Heart Journal. Advance Access; opublikowano 18 maja 2005 r.
Scottish Intercollegiate Guidelines Network (SIGN). Chronic heart failure – for patients. Opublikowano w 2007. Dostępne na stronie: https://www.sign.ac.uk/pdf/pat95.pdf
National Institute of Clinical Excellence (NICE). CG5 Chronic heart failure: information for the public. lipiec 2003 r.